एक्झिट पोल म्हणजे काय ? एक्झिट पोलचा अंदाज किती खरा असतो ?

एक्झिट पोल म्हणजे काय?

What is exit poll? How accurate are exit poll predictions?एक्झिट पोल हे एक प्रकारचे सर्वेक्षण आहे जे मतदानाच्या दिवशी मतदान केंद्रावरुन निघालेल्या मतदारांशी थेट संवाद साधून घेतले जाते. यामध्ये मतदारांनी कोणत्या पक्षाला किंवा उमेदवाराला मतदान केले आहे याची माहिती विचारली जाते. एक्झिट पोलचा उद्देश म्हणजे निवडणुकीच्या निकालाबद्दल काहीतरी अंदाज बांधणे. या पोल्समध्ये सहभागी मतदारांची निवड अधिकृत पद्धतीने आणि विश्लेषणातून केली जाते.

एक्झिट पोलचा अंदाज किती खरा असतो?

एक्झिट पोल्सचा अंदाज खरा की खोटा, याबद्दलचे मत संमिश्र आहे. त्याचे यशस्वी किंवा अपयशी ठरण्याचे अनेक कारणे असू शकतात:

ad

1. नमुना निवडणे (Sample Selection): एक्झिट पोलमध्ये भाग घेतलेल्या मतदारांची संख्या आणि त्यांची निवड कशी केली गेली आहे हे महत्त्वाचे आहे. नमुना बरोबर नसेल तर अंदाज चुकीचा ठरू शकतो.
2. उत्तर देण्याची इच्छा (Response Willingness): काही मतदार आपले मत सांगायला तयार नसतात किंवा चुकीची माहिती देतात, त्यामुळे एक्झिट पोल्सचा परिणाम प्रभावित होतो.
3. तांत्रिक त्रुटी (Technical Errors): एक्झिट पोल करताना तांत्रिक त्रुटी किंवा विश्लेषणातील चुका झाल्यास परिणाम चुकीचे येऊ शकतात.
4. मत बदलणे (Swing Voters): काही मतदार शेवटच्या क्षणी आपले मत बदलतात, ज्यामुळे एक्झिट पोल्सचा अंदाज आणि प्रत्यक्ष निकालात फरक येऊ शकतो.

एक्झिट पोल्सचे काही उदहारण:

• यशस्वी एक्झिट पोल: 2014 साली झालेल्या भारताच्या सार्वत्रिक निवडणुकीत अनेक एक्झिट पोल्सने भाजपाला मोठा विजय मिळेल असा अंदाज व्यक्त केला होता, जो पुढे सत्य ठरला.
• अपयशी एक्झिट पोल: 2004 साली झालेल्या भारताच्या सार्वत्रिक निवडणुकीत बहुतेक एक्झिट पोल्सने एनडीएला विजय मिळेल असा अंदाज व्यक्त केला होता, परंतु निकाल उलटा लागला आणि यूपीएला विजय मिळाला.

निष्कर्ष

एक्झिट पोल्स हे निवडणुकीच्या निकालाबद्दल काही अंदाज बांधण्यासाठी उपयुक्त असतात, परंतु त्यांच्यावर पूर्ण विश्वास ठेवणे उचित नाही. अनेक वेळा एक्झिट पोल्सच्या अंदाजात फरक पडू शकतो. म्हणूनच, एक्झिट पोल्सला केवळ अंदाज म्हणूनच बघितले पाहिजे, निश्चित निकाल म्हणून नव्हे.